Hitit Ekonomisi
Yazılı belgelerden Hitit ekonomisinin tümüyle tarıma dayalı olduğu anlaşılmaktadır. Bir tapu kaydında yer alan tipik bir mülk tanımlaması şöyledir:
"Tivataparaş’ın mülkü:
1
adam, 1 kadın, 1 erkek 2 kız çocuk, toplam 5 kişi....
2
öküz, 22 koyun, 6 yük öküzü....
18
keçi ve 5 oğlak.... toplam 36 küçük baş hayvan
1
ev. Öküzler için otlak olarak Parkalla Kasabası’nda 1 dönüm arazi. Hanzuşra
Kasabası’ndaki Hantapiş mülkü içinde 3,5 dönüm üzüm bağı ve içinde
40 elma ağacı, 42 nar ağacı...."
Bu tanımlamalardan Hititlerin evcil hayvanların çoğunu beslediklerini, pek çok meyve ağacı yetiştirdiklerini öğrenmekteyiz. Başlıca yetiştirilen ekinler arpa ve buğdaydı. Arpa unun yanında, bira üretimi için de gerekliydi. Üzüm doğal olarak yetişiyordu ve Hatti ülkesinde çok yaygındı. Metinlerde incir, zeytin, elma, şeftali, muşmula, bezelye, fasülye ve ketenin de adları geçmektedir.
Gömü Taşı (Maraş)
Kireç taşı üzerine kabartma. Terazili adam. Yükseklik 55 cm. Aramlaşmış Geç Hitit sanatı (M.Ö. 7. yy.) Biri sağ elinde açılmış durumda, ötekisi sol elinde kapalı durumda iki terazi tutan genç adam, terazi üreten bir işadamı olmalıdır [E. Akurgal].
Hatti ülkesi madenler açısından çok zengindi. Daha Asur
karumları zamanında Hatti bakırı diğer ülkelere satılmaktaydı. Toros dağları
üzerinde bugüne dek gelen zengin bakır ve gümüş yatakları bulunmaktadır.
Eski dünyanın en zengin bakır kaynakları Hitit imparatorluğunun son yüzyılında
bir Hitit eyaleti olan Alaşiya'da (Kıbrıs) bulunuyordu. Bakırın gümüş
karşısındaki değeri Hatti ülkesinde 1/240 gibi düşük bir orandadır. Bu
da bakırın ne denli bol olduğunu göstermektedir. Demir Anadolu'nun çeşitli
yerlerinde bulunmaktaydı ve çok değerliydi. Ancak demir işleme tekniği,
demirin ergimesi için yüksek sıcaklık gerektiğinden çok gelişmemişti ve
demir silahlar Hititlerin zamanında çok yaygın değildi. Demir ergitmede
Hatti halkının usta olduğunu III. Hattuşili'nin olasılıkla Asur kralına
yazdığı bir mektupta doğrulanmaktadır: "Bana hakkında yazdığınız
kaliteli demir Kizzuvatna’daki mühür imalathanesinde mevcut değildir.
Bahsettiğin demiri üretmek için zaman uygun değildir. İyi demiri üretecekler
ama yine de bitmesi mümkün değil. Bitirdikleri zaman size göndereceğim. Şimdi
size demirden bir hançer gönderiyorum..." Bu mektup belki stokların az
olduğu bir dönemde yazılmıştı, belki de Hitit kralı demir için diğer ülkelere
bir tür ambargo uyguluyordu, bu nokta yeterince açık değildir.
Hitit krallığında ve aslında o dönemdeki tüm Ortadoğu dünyasında
değiş tokuş aracı olarak çubuk ya da halka şeklindeki gümüş kullanılırdı
ve tartılarak değer biçilirdi. Ağırlık birimleri şekel ve minaydı ve 40
şekel 1 minaya eşitti. Bu oran başka ülkelerde değişebiliyordu. Aşağıda
Hitit belgelerinde yeralan bazı malların fiyatları verilmiştir:
Koyun
1 şekel
Keçi
2/3 şekel
İnek
7 şekel
At
14 şekel
At (koşum için)
20 şekel
Öküz (koşum için)
15 şekel
Boğa
10 şekel
Katır
1 mina
1 dönüm sulanmış arazi
3 şekel
1 dönüm üzüm bağı
1 mina
Kıymetli elbise
30 şekel
Mavi yün elbise
20 şekel
Baş bağı
1 şekel
Kıymetli gömlek
3 şekel
Geniş keten kumaş
5 şekel